Na pomoc Warszawie - Częstochowa wobec Powstania Warszawskiego

31 lipiec 2024 Odsłon: 238

Powstanie Warszawskie, które wybuchło 1 sierpnia 1944 roku, było największym wystąpieniem zbrojnym Polaków w czasie II wojny światowej.

Od samego początku losami powstania i powstańców interesowali się mieszkańcy Częstochowy. Nie pozostali oni obojętni wobec wysiedlonych i uciekinierów z powstańczej Warszawy.

14 sierpnia na pomoc powstańcom warszawskim, po mobilizacji oddziałów Armii Krajowej, wyruszyło 2,5 tysiąca żołnierzy, a z nimi zgrupowania Jerzego Kurpińskiego „Ponurego” i Marcina Tarchalskiego „Marcina”. Niemal codziennie do Częstochowy docierały dramatyczne informacje, częstochowianie ponieśli wiele ofiar. W nocy z 16 na 17 sierpnia na Starym Mieście w Warszawie zginął Eugeniusz Stasiecki, twórca konspiracyjnego harcerskiego hufca częstochowskiego „Obraz”, który w 1944 roku pełnił funkcję zastępcy naczelnika Szarych Szeregów. W powstaniu walczył również Samuel Willenberg, jeden z organizatorów buntu w niemieckim obozie koncentracyjnym w Treblince.

Mieszkańcy Częstochowy starali się wspierać także materialnie uciekinierów i wysiedlonych z Warszawy. 13 września 1944 r. otwarto biuro dla ewakuowanych z Warszawy, pomocy udzielał także Polski Komitet Opiekuńczy. W opuszczonych barakach przy ulicy Chłopickiego kwaterowano rannych i chorych z Warszawy. W utworzonym wkrótce szpitalu, sali przyjęć chorych i sali opatrunkowej pracowali początkowo lekarze częstochowscy, później lekarze z Warszawy (kierował nimi Zygmunt Chodorowski), którzy przybywali tu z transportami uchodźców, pomagało im 14 pielęgniarek. Materiały opatrunkowe ofiarowywały częstochowskie apteki – miejska i wszystkie prywatne. Setki mieszkańców Częstochowy samorzutnie niosło pomoc: zabierało do swoich domów lżej rannych, przynosiło pościel, bieliznę i ubrania. Funkcje pielęgniarskie pełniła ochotniczo miejscowa młodzież (wśród nich grupa harcerzy). od 18 X 1944 siostry uruchomiły w barakach kuchnię stałą. Od 10 IX do 30 X 1944 przez baraki przeszło 2885 osób, w szpitalu udzielono pomocy 362 osobom – niestety życia 56 osób nie udało się uratować. Wysiedlonych z Warszawy umieszczano w pięciu barakach: w I znajdowało się 171 łóżek oraz dwie separatki (na 10 i 12 łóżek), budynki II, IV i V przeznaczone były na szpital, w III mieściły się kuchnia, magazyny i kancelaria schroniska. W jedynym budynku murowanym znajdowały się toalety. Personel administracyjny baraków liczył 21 osób.

Do Częstochowy trafiło 80 profesorów Uniwersytetu Warszawskiego, którzy już w listopadzie prowadzili konspiracyjne kursy dla uchodźców i mieszkańców miasta. Po upadku powstania Częstochowa była stolicą Polskiego Państwa Podziemnego. W mieście znalazł się m.in. dowódca Kedywu AK Okręgu Warszawa Józef Rybicki, brat burmistrza Częstochowy Stanisława Rybickiego, który ranny uciekł z transportu i dotarł do domu brata. Rybicki opiekował się także Janem Mazurkiewiczem ps. „Radosław”, dowódcą Centralnego Obszaru Delegatury Sił Zbrojnych. Mazurkiewicz koordynował organizację w Częstochowie Komendy Głównej AK. Komendant AK, gen. Leopold Okulicki ps. „Niedźwiadek”, otrzymał pokój w mieszkaniu przy ul. 7 Kamienic. W Częstochowie przebywał także Kazimierz Moczarski i kierowane przez niego Biuro Informacji i Propagandy AK. To w Częstochowie wydano rozkaz o samorozwiązaniu AK.

Wśród osób, które po powstaniu warszawskim znalazły się w Częstochowie i jej okolicach byli m.in. pisarz i scenarzysta Marek Hłasko, poeta i dramaturg Tadeusz Różewicz, aktorka Anna Milewska, a także pisarki Zofia Kossak i Teresa Weyssenhoff.

Wykaz osób wysiedlonych z Warszawy do gminy Potok Złoty z dnia 18 września 1944 roku

Lista osób wysiedlonych z Warszawy zamieszkałych w gminie Przyrów

Wniosek o zapomogę dla wysiedlonej w Warszawy Zenobii Łuczkiewicz

Wniosek o zapomogę dla wysiedlonych do wsi Bukowno warszawiaków

Wniosek o zapomogę dla wysiedlonej z Warszawy Eugenii Budziewskiej

Wniosek o zapomogę dla wysiedlonej z Warszawy Julii Krzysztofowicz

Zarządzenie dotyczące żywności złożonej przez społeczeństwo dla ewakuowanych z Warszawy

Informacja Polskiego Komitetu Opiekuńczego w Częstochowie w sprawie działań na rzecz pomocy ewakuowanym z Warszawy

Wykaz dzieci przywiezionych z Pruszkowa do Polskiego Komitetu Opiekuńczego w Częstochowie w dniu 30 września 1944 roku

Informacja o przesłaniu bonów obiadowych do Referatu dla ewakuowanych z Warszawy

Wykaz dzieci przebywających w warszawskim szpitalu w Grodzisku Mazowieckim

Regulamin dla dyżurujących przy transportach z Warszawy na dworcu kolejowym

Organizacja opieki nad ewakuowanymi z Warszawy

Wykaz ofiar przekazanych na rzecz ewakuowanych z Warszawy

Wykaz transportów ewakuowanych z Warszawy ze wskazanie miejsca docelowego

Instrukcja dla referatu do spraw ewakuowanych z Warszawy

Prośba o zorganizowanie pomocy żywnościowej dla ewakuowanych z Warszawy transportowanych pociągiem do Nowego Targu przez Częstochowę

Sprawozdanie Schroniska Rady Głównej Opiekuńczej w Częstochowie za październik 1944 roku

Wykaz sióstr Miłosierdzia Szpitala Dzieciątka Jezus w Warszawie z prośbą o przyjęcie ich do pracy Wydział Zdrowia pracy w charakterze pielęgniarek

Informacja o transporcie ciężko chorych do Zakładu dla Dziewcząt przy ulicy Katedralnej w Częstochowie

Prośba Zdzisława Nowickiego o zatrudnienie w referacie dla warszawiaków

Pismo Głównej Rady Opiekuńczej w Krakowie z prośbą o życzliwe traktowanie podopiecznych ewakuowanych z Warszawy

Sprawozdanie liczbowe Referatu dla Spraw ewakuowanych z Warszawy za okres sierpień-październik 1944 roku

Prośba o podanie danych imiennych osób zmarłych w Zakładzie dla Dziewcząt przy ulicy Katedralnej 9

Prośby o odszukanie miejsca pobytu osób ewakuowanych z Warszawy

Przykładowa karta ewakuacyjna osoby opuszczającej Warszawę

Artykuł dr Jerzego Dreyzy: Szpital Maltański przy ul. Senatorskiej w czasie Powstania Warszawskiego opublikowany w czasopiśmie Archiwum Historii Medycyny w 1968 roku

Odpis korespondencji Zarządu Głównego PCK kierowanej do Miejskich i Powiatowych Komitetów Opieki Społecznej w sprawie usprawnienia akcji pomocy lekarskiej

Wspomnienia o Stanisławie Kumorku

Fotografia Stanisława Klepacza i płk Karola Ziemskiego ()Wachnowskiego) w czasie Powstania Warszawskiego

Fotografia Stanisława Klepacza i K. Małka (połowa lat 50-tych XX wieku)

Wspomnienia Tadeusza Janczaka dotyczące Powstania Warszawskiego

Artykuł prasowy zwierający wspomnienia z okresu powstania warszawskiego

Zaproszenie na uroczyste obchody 52 rocznicy wybuchu powstania warszawskiego zorganizowane przez Zarząd Okręgu Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej w Częstochowie